Shifting economy : de Brusselse Commons
Wat betekent "common" ?
Een “common” geldt als een sociale instelling bestaande uit een gemeenschap van personen die toegang heeft tot een hulpbron die ze gezamenlijk beheert op basis van onderling overeengekomen regels.
In de bestaande definities ligt een zeer sterke nadruk op het aspect “samen doen” (commoning) als proces. Om de situatie in kaart te brengen werd de definitie uit de “Dictionnaire des biens communs" (uitgever P.U.F.) gehanteerd, die het volgende omvat:
- de commons impliceren het bestaan van een goed (hulpbron, rijkdom, kennis, traditie) waarvan de toegang en het bestuur gedeeld zijn;
- dit bestuur moet ervoor zorgen dat de rechten worden gerespecteerd en dat het voortbestaan van de hulpbron op lange termijn gegarandeerd is;
- de regels voor toegang en delen, moeten door de deelnemers van de commons zelf worden opgesteld.
De commons zijn een derde weg voor het beheer van een hulpbron, naast de markt en de overheid.
Een wooncoöperatie, Wikipedia, een energiegemeenschap of een volkstuin zijn voorbeelden van commons, evenals een coöperatie die een ethisch en duurzaam mailsysteem opzet of een fablab, waarbij ambachtslieden hun bedrijvigheid uitoefenen in een gedeelde ruimte met gedeelde machines.
Wat heeft dit te maken met het Brussels Hoofdstedelijk Gewest ?
De beleidsverklaring 2019-2024 van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering wijst op het belang van de transitie naar een grondstofzuinige en circulaire, sociale en democratische, regeneratieve, lokale en veerkrachtige economie. In het hoofdstuk over de participatieve democratie lezen we het volgende: “In deze denkoefening moet de plaatselijke samenwerkingslogica, of commons, een plaats krijgen, waarbij men erop dient toe te zien dat het toegankelijk en openbaar karakter van de ontwikkelde ruimten en initiatieven behouden blijft.”
Leefmilieu Brussel en Brussel Economie en Werkgelegenheid hebben daarom op initiatief van de Brusselse minister voor Klimaattransitie, Leefmilieu, Energie en Participatieve Democratie en de staatssecretaris voor Economische Transitie, een participatieve studie over de ontwikkeling van de commons in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest laten uitvoeren.
Een studie en een actieplan
Deze studie werd in oktober 2023 afgerond en heeft tot doel in kaart te brengen welke activiteiten de op het Brusselse grondgebied aanwezige commons vervullen, welke impact ze hebben op economisch, ecologisch en democratisch vlak en wat de initiatiefnemende collectieven nodig hebben voor een verdere ontwikkeling. Een consortium bestaande uit de Community Land Trust Brussel, Communa, Ecores en het advocatenkantoor EQUAL kreeg de opdracht deze studie uit te voeren en een actieplan op te stellen voor het steunen van de commons in Brussel.
De studie omvat vijf delen:
- Een vergelijkende studie van zes Europese steden (Barcelona, Gent, Grenoble, Bologna, Turijn en Napels) die een overheidsbeleid voeren ter ondersteuning van de stedelijke commons.
- Een overzicht van de Brusselse commons.
- 20 uitgebreide interviews met Brusselse commons, waarin naar hun behoeften gepeild wordt.
- Een drieledige analyse (op meta-, meso- en microniveau) van de impact van commons in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
- Een actieplan op basis van de bovenvermelde vergelijkende studie en behoefteanalyse.
Download de samenvatting Download de studie